[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Sentymentalizm nie mógł stworzyć poetyki normatywnej pozostając w zgodzie z ideałami subiektywizmu i indywidualizmu, upatrywania źródeł poezji w wewnętrznych przeżyciach wrażliwej jednostki.Wprtawdzie Franciszek Karpiński sformułował zasady poetyki "czułego serca" lecz zasadniczo jej charakter zależał od upodobań twórców.Mimo iż były one w pewnej mierze niejednolite, można stwierdzić iż preferowano poetykę (uczuciowość) łagodną, delikatną, a nawet łzawą.Literackim wyrazem uczuciowościbohatera sentymentalnego będą chrakterystyczne sposoby zachowania (gesty, westchnienia, lanie łez, omdlewanie, choroby) i ulubione rekwizyty (kostium pasterski, fujarka, wieniec, droga pamiątka itp.).Motywy te nadużywane przez tandeciarzy, utrwaliły w świadomości społecznej karykaturalny i nieprawdziwy obraz bohatera sentymentalnego.Związane było to z dużą "produkcją literacką", zgodną z oświeceniowymi postulatami odelitaryzownia literatury (w ramach szerzenia wiedzy).Hasła te szerzył także Rouseau.Wysuwał koncepcję "lubej prostoty", odnoszącej się do warstwy stylistyczno-językowej.Sentymentalizm dla osiągnięcia swych celów musiał stworzyć własny styl literacki.Oparł go na języku potocznym.Jednak wytrzebiono z niego zbyt pospolite czy ordynarne słowa.Czasami stosowano stylizację gwarową (np.w sielankach), naśladował też śpiewność ludowego wiersza (liryki Karpińskiego).Przedstawiając "człowieka czułego" literatura sentymentalna starała się zainteresować jego psychiką, a zwłaszcza motywacją reakcji i zachowań.Oprócz tego eksponowano uczucia rodzinne, przjaźń, humanitaryzm.Szczególne miejsce zajęła miłość.Ponadto miejsce pewne zdobyła tematyka społeczna i patriotyczna.Konflikty wewnętrzne bohaterów przebiegały najczęściej na płaszczyźnie przeciwstawienia trgo, co pierwotne i naturalne, temu co wtórne i sztuczne."Naturalny" świat uczuć bohatera contra "zła" cywilizacja, a więc uprzedzenia stanowe, dworska obłuda, miejskie zwyczaje itp.Ideowe i artystyczne założenia sentymentalizmu dawały się realizować we wszystkich rodzajach literackich, w poezji i prozie.Liryka była rodzajem z założenia bliskim człowiekowi o "czułym sercu", ułatwiała bowiem wyrażanie indywidualnych uczuć.Wymagała jednak rezygnacji ze stylu wysokiego na inne sugerujące prostotę i szczerość, bliskość z czytelnikiem.Dotyczyło to zarówno liryki osobistej, jak i społeczno-patriotycznej i religijnej.Do ulubionego gatunku literackiego należała sielanka.Przetwarzano ją w najrozmaitsze sposoby, także niejednokrotnie silnie odbiegała od pierwotnego wzorca w stronę czystego liryku (wiersze Karpińskiego "Do Justyny"), dramatu ("Troiste wesele" Kniaźnina) czy obrazka epickiego ("Wiesław" Brodzińskiego).Poza sielanką chętnie posługiwano się pieśnią, elegią, dumą, odą.124.Motywy malarskie i muzyczne w literaturzeMalarstwo i muzyka bardzo często występuję w literaturze w formie motywów literackich.Pełnią one w utworach rolę tła, dodają dziełu przestrzennego wyrazu poprzez wzbogacenie go o warstwę foniczną i wizualną.Pomagają oddać nastrój opisywanego miejsca, przybliżają odbiorcy klimat danej epoki poprzez pokazanie jej pozaliterackich cech.Motywy malarskie spotykamy w takich utworach jak: "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza.Na ścianach dworku w Soplicowie umieścił autor portrety wielkich Polaków: Kościuszki, Reytana, Jasińskiego.Podkreślił przez to polski charakter tego domostwa i pokazał patriotyczne nastawienie mieszkańców.W innym fragmęcie utworu mowa jest o malarskich zamiłowanich hrabiego.Kiedy jako pułkownik armii napoleońskiej przybywa do Soplicowa, zostaje rozpoznany między innymi po tym, że szkicuje Zosię w stroju litewskim."Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej.W utworze widzimy postać Zygmunta Korczyńskigo, malarza, który w nadniemeńskiej wsi nie potrafi znaleźć natchnienia.Chce on rozwijać się twórczo i marzy on o wyjeździe do stolicy sztuki - Paryża."Wesele" Stanisława Wyspiańskiego.Dramaturg właczył do swojego utworu dwie postacie, które zeszły z obrazów - są to Stańczyk i Wernychora.Stańczyk, w rozmowie z Dziennikarzem, uosabia jego sumienie polityczne.Pierwowzór Stańczyka stanowi błazen królewski ze słynnego obrazu Matejki, błazen smutny, przewidujący powolny rozkład Rzeczpospolitej.Stańczyk Wyspiańskiego symbolizuje ówczesny obóz konserwatystów, oceniający dziewiętnastowieczne zrywy niepodległościowe, zwłaszcza powstanie styczniowe jako akcje szaleńcze.Jest więc symbolem skłucenia społeczeństwa.Wernychora był na pół mityczny wróżbitą i prorokiem działajacy w okresie konfederacji barskiej.Jak pisze prof.Stanisław Pigoń Matejko, jak również Wyspiański mógli posłużyć się "Przepowiednią Wernychory", hipotetycznie łączoną z postacią wrózbity, jako pierwowzorem dla swojego obrazu i postaci scenicznej.Motywy muzyczne w literaturze występują w takich utworach jak: "Pieśń świętojańksa o sobobótce" Jana Kochanowskigo.Poeta opisuje ludowe obrzędy ze śpiewem i tańcami."Sześć par prawie dziewek jednako ubranych i belicą przepasanych"
[ Pobierz całość w formacie PDF ]