[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tu wiośnie skupiła się polska arystokracja, wyżsi urzędnicy i generałowie, damy z towarzystwa.Są to kosmopolici całkowicie pozbawieni uczuć patriotycznych.Damy wolą czytać francuską poezję niż polskie wiersze, wszyscy żałują, że Nowosilcow wyjechał z Warszawy, gdyż umiał on organizować wspaniałe bale.Po wysłuchaniu tragicznej historii o męczeństwie Cichowskiego polscy literaci stwierdzają, że jest to temat zbyt świeży; a w dodatku za bardzo prozaiczny, gdyż trzeba było opisywać, jak ktoś jadał śledzie.Przede wszystkim jednak historia jest zbyt krwawa, a Polacy jako Słowianie wolą sielanki.Oburzeni patrioci skupieni przy drzwiach nazywają polskich arystokratów łotrami, a w końcu Piotr Wysocki w następujących słowach charakteryzuje polskie społeczeństwo:Nasz naród jak lawa.Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa Lecz wewnętrznego ognia sto dat nie wyziębi, Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.Gorąca lawa to patriotyczna młodzież polska, zaś twarda skorupa to pozbawiona uczuć polska arystokracja.Zdarzali się w narodzie polskim także jawni zdrajcy ojczyzny.W "Dziadach" byli to ludzie z otoczenia Nowosilcowa, postacie autentyczne Pelikan (Wacław Pelikan) i Doktor (August Becu, ojczym Juliusza Słowackiego).Rywalizują oni między sobą spiesząc z komplementami dla senatora oraz z donosami.Zdradzają własny naród, prześladują polską młodzież, jeden jest bardziej gorliwy od drugiego.Pelikan na polecenie Doktora policzkuje księdza Piotra, który odważył się wystąpić w obronie prześladowanej młodzieży i wdowy Rollisonowej.Obaj zdrajcy obmyślają też perfidny plan zgładzenia niewygodnego więźnia, młodego Rollisona, który nie mogąc znieść tortur stosowanych w czasie śledztwa popada w obłęd.Otwierają okno jego celi na piętrze, umożliwiając mu w ten sposób samobójstwo.Ich okrucieństwo i podłość nie pozostaną jednak bez kary, a jej pierwszą zapowiedzią jest uderzenie pioruna, od którego zginął Doktor.Wszechstronny obraz polskiej szlachty przedstawił Adam Mickiewicz w epopei szlacheckiej "Pan Tadeusz".Akcję utworu umieścił poeta na Litwie, gdyż wspomnienia o "kraju lat dziecinnych", tym najszczęśliwszym i najpiękniejszym okresie w życiu byty potrzebne poecie-wygnańcowi "na paryskim baroku".Szlachta polska została tu przedstawiona w całym swym zróżnicowaniu materialnym, kulturalnym, światopoglądowym.Adam Mickiewicz dostrzegł też jej wady, chociaż nie mógł o nich pisać inaczej, jak tylko z dobrotliwym, pełnym pobłażania uśmiechem.Cudzoziemska moda i skłonność do naśladowania obcych wzorów została skrytykowana na przykładzie Telimeny i Hrabiego.Telimena niestety przypomina modną żonę z satyry Ignacego Krasickiego.Pozuje na sentymentalną damę, a w rzeczywistości po prostu poluje na męża.Początkowo zarzuca sidła na Tadeusza, potem próbuje zaręczyć się z Hrabią, aby w końcu zadowolić się Rejentem, który w intercyzie ślubnej musi jej przyrzec, że będzie się ubierał zgodnie z francuską modą.Uczucia patriotyczne też jej są chyba obce, skoro wciąż chwali się, że mieszkała kiedyś w Petersburgu i ten okres w życiu uważa za najciekawszy.Z dumą wspomina też o swych znajomościach w środowisku carskich urzędników.Także Hrabiego można nazwać "modnym kawalerem", gdyż ubiera się po francusku, własny kraj wydaje mu się nudny, pozbawiony tajemniczości i poezji, z sentymentem wspomina swe wojaże po Włoszech, a w szczególności spotkania ze zbójami.Dopiero tragiczna historia rodu Horeszków, miłość Jacka, zabójstwo Stolnika zaczyna go interesować jako prawdziwie romantyczna historia.Wyraża nawet zdziwienie, że mogła ona rozegrać się w Polsce, a nie wśród tajemniczych zamków Anglii (lub Szkocji.W istocie Hrabia pozbawiony jest uczuć patriotycznych, w znanym epizodzie chwali uroki lazurowego, włoskiego nieba, przyznaje też, że cywilizacja większa u Moskali.W Soplicowie, w tym ośrodku patriotycznym goszczony jest jednak Asesor, który w istocie jest carskim urzędnikiem i w czasie najazdu na Soplicowo zwraca się do Hrabiego z następującym rozkazem:.Areszt kładę.W imię Imperatorskiej Mości, oddaj szpadę, Panie Hrabio, ba wezwę wojskowej pomocy!"Jednocześnie Mickiewicz podkreśla, że większość szlachty polskiej kochała swą ojczyznę, pragnęła odzyskania niepodległości, nienawidziła Moskali tak jak Maciek Dobrzyński i gotowa była poświęcić dla niej życie tak jak Jacek Soplica.Poeta dostrzegał także inne wady litewskiej szlachty, chociaż traktował je dość pobłażliwie.Skrytykował ograniczone horyzonty umysłowe Dobrzyńskich, Woźnego a nawet Sędziego, pieniactwo czyli skłonność do prowadzenia procesów, warcholstwo, protekcjonalną wyższość wobec niższych urodzeniem, konserwatyzm a także niezdolność do zorganizowania się i wspólnego działania, o czym świadczy narada w Dobrzynie.Bardziej krytycznym obserwatorem szlachty był Juliusz Słowacki, który dostrzegał jej wady, a w wierszu "Grób Agamemnona" przeprowadził bolesny rozrachunek z narodem, stwierdzając, że przyczyny klęski powstania listopadowego tkwią w wadach szlachetczyzny.Na wstępie przypomina polskiemu, zniewolonemu narodowi o bohaterskiej postawie Spartan pod Termopilami.Żaden Polak, skrępowany łańcuchem rosyjskiej niewoli nie ma prawa stanąć nad tetmopilską mogiłą, nie może "spojrzeć w oczy" krążącemu tam wciąż duchowi bohaterskiego wodza Leonidasa.Wiadomo bowiem powszechnie, że wszyscy Spartanie woleli oddać życie za ojczyznę niż dostać się do niewoli perskiej.Polacy niestety nie umieli wykazać takiego bohaterstwa w walce z wrogiem.Winą za upadek niepodległości obarcza Słowacki polską szlachtę, nazywa ją pogardliwie "czerepem rubasznym" pod którym została uwięziona "anielska dusza narodu".Oddziaływanie szlachty na naród polski zostało porównane do zabójczego działania koszuli Dejaniry, będącej przyczyną śmierci Heraklesa.Wreszcie oskarża Polaków o zamiłowanie do przepychu i zbytków oraz o bezkrytyczne przyjmowanie cudzoziemskich wzorów.W związku z tym Polacy zostali nazwani "pawiem i papugą narodów".Jesteśmy też narodem lekkomyślnym, niestałym w poglądach, krajem "gdzie nie trwa myśl ani godziny".Krytyczny obraz szlachty, a przede wszystkim idei szlacheckiego rewolucjonizmu odnajdujemy w "Kordianie" Juliusza Słowackiego.W "Przygotowaniu" poeta skrytykował, a niejednokrotnie i ośmieszył wszystkich szlacheckich przywódców powstania.Generał Józef Chłopicki ma "sprzeczne z naturą nazwisko", gdyż gardzi ludem i nie dopuszcza go do udziału w powstaniu.Książę Adam Czattoryski, jedyny "człowiek godny" też został wyśmiany, gdyż jego zabiegi dyplomatyczne na Zachodzie nie przyniosły rezultatu.Generał Jan Skrzynecki nie wykorzystał planów wojskowych zdolnego stratega generała Prądzyńskiego, a Julian Niemcewicz, starzec jak skowronek prezentuje zbyt konserwatywne poglądy.Dyktator ostatniej fazy powstania generał tan Krukowiecki, który doprowadził do poddania Warszawy Rosjanom zostanie nazwany jawnym zdrajcą:On rycerzy ginących porzuci (.) Kraj przedany on wyda pod miecz.Poeta skrytykował też ogół szlacheckich rewolucjonistów, ukazując; ich błędy na przykładzie losów głównego bohatera Kordiana.Tak więc ulegli oni błędnej wierze, że sami bez pomocy chłopów potrafią wywalczyć niepodległość
[ Pobierz całość w formacie PDF ]