[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Stworzyli nowożytny ideał despoty.Tradycyjnie formuły dawały o sobie znać zwłaszcza wtedy, gdy autorzy XVII w.pokazywali źródła absolutnej władzy monarchy.Nadal jest on Dei gratia; podobnie jak Bóg powinien kierować państwem boskiego ładu w kosmosie.Boski charakter nadano zasadzie następstwa tronu.Argumenty racjonalistyczne wspierały absolutyzm.Król jest symbolem rozumu; rozum jest mu dostępny w stopniu nieporównywalnie wyższym aniżeli jego poddanym, władza monarchy jest podległa tylko Bogu i rozumowi.Tylko władca, który zna tajemnice świata, wie, co jest zgodne z interesem ogółu i jego dobrem.Buntownicze poglądy poddanych zasługują więc na wzgardę i potępienie.Król jest identyczny z państwem ( Ludwik XIV: państwo to ja ), on i tylko on rozstrzyga o tym, co jest racją stanu a co nie.Nic go w tym nie może krępować.Celem państwa jest m.in.szczęście poddanych, ale pomyślność ludzi może być tylko rezultatem faktycznej pomyślności władcy, stanowi jej funkcje państwo bowiem przypomina organizm chorego, którego jedynym lekarzem może być tylko król; przypomina ono budynek, którego kształt nadawany jest przez architekta - króla.Monarcha absolutny nie jest związany prawem.Stoi ponad nimi jest jego symbolicznym twórcą.Monarcha rządzi wedle własnego rozumu, słucha tylko własnego sumienia i tylko przed obliczem Boga zdaje sobie sprawę ze swego postępowania.Zakres obowiązków absolutnego monarchy można ująć w zdaniu: Król może wszystko, czego chce, ale powinien chcieć tego, co jest słuszne.Słowa te oddają nieograniczoność władzy; władca nie jest teoretycznie zobowiązany do niczego, skoro w tym co słuszne, decyduje on sam i tylko on.Jedyną sankcją i jednym hamulcem jest tu sankcja religijna, sprowadzająca się do odpowiedzialności wyłącznie przed Bogiem.Problem praw jednostki nie przedstawiał się jasno w tej doktrynie.Nie ulega wątpliwości, że jednostka pozbawiona jest praw, gdy w grę wchodzi kolizja z władzą i wolą monarchy.Nie ma ona wtedy ani prawa do wolności religii, ani wolności osobistej, ani też wolności mienia.Do króla bowiem należała - jak twierdził ludwik XIV - pełna i całkowita dyspozycja dobrami król uznawał się za pana wszystkiego, co się znajduje na terenie królestwa.lSzkoła prawa natury.la) Ogólna charakterystyka.Rozważania nad prawem natury nie są wymysłem dopiero XVII w.Koncepcje prawa natury zrodziły się - jak wiemy - już w starożytności ( sofiście, Arystoteles, szkoła starej Stoi ) , znało je średniowiecze ( np.Tomasz z Akwinu ), a później wiek XVI ( nurty reformacji, monarchomachowie ).Cechą szkoły prawa natury XVII w.był jej racjonalizm.Kształtowała się ona pod presją postępu nauki, zwłaszcza wiedzy ścisłej i wyrażała w przekonaniu, że człowiek zdolny jest ogarnąć swym rozumem tajemnice natury, której sam stanowi cząstkę i wykorzystać je dla swoich potrzeb.Wielu pisarzy epoki było szczerze przekonanych o tym, że zasady prawa natury dadzą się wyprowadzić poza nawias czasu, że są one w pełni racjonalne i dadzą się rozumowo poznać i skatalogować.Szkoła prawa natury była dużym krokiem naprzód w procesie kształtowania się nowoczesnej nauki prawa, przede wszystkim dlatego, że w znacznym stopniu oczyściła ją z nawarstwień religijnych, mitologii i zasad objawionych.Najczęściej wyrażała ona interesy i programy siedemnastowiecznego mieszczaństwa, choć nie brakowało i takich konstrukcji, które prowadziły do akceptacji ustroju feudalnego i przywilejów stanowych.Najgłośniejszymi przedstawicielami szkoły prawa natury byli: Hugo Grocjusz oraz Samuel Pufendorf.b) Groius.Za twórcę nowożytnej szkoły prawa natury jest uznawany holenderski prawnik, dyplomata i filozof Huig de Groot , zwany Grocjuszem 1583 - 1645.Główne zasady swej doktryny wyłożył w dwóch pracach: Mare liberum ( Wolność mórz 1609 ) oraz De iure belli ac pacis 9 O prawie wojny i pokoju 1625 ).Poglądy Grocjusza ukształtowały się w ścisłym związku z walką, jaką holenderskie mieszczaństwo prowadziło o prawa gospodarcze i polityczne.Grocjusz wyobrażał sobie, że mogą oni je osiągnąć pod patronatem silnego władcy.Reprezentował on przedostatnie pokolenie pisarzy mieszczańskich, którzy gotowi byli poprzeć absolutyzm królewski.Cele polityczne swej doktryny formułował jednak ostrożnie, nie wykluczając również innych rozwiązań ustrojowych.Zasługi Grocjusza polegały przede wszystkim na nowym spojrzeniu na prawo natury oraz na gruncie burżuazyjnego systemu prawa.Grocjusz sam był związany z bogatym kupiectwem i potrzeby swojej klasy doskonale wyczuwał.Prawo natury jest - wedle Grocjusza - nakazem prawego rozumu, wskazującym, że pewien czyn wskutek samej zgodności z naturą rozumną ma cech konieczności.Znaczy to, że jest ono w pełni zracjonalizowane i związane z niezmienną naturą człowieka.Nakazy i zakazy prawa natury wynikają stąd, że pewne działania są dobre lub złe same przez się, a nie dlatego, że za takie ogłosił je Bóg w swoim objawieniu.W związku z tym do poznania zasad prawa natury można dojść tylko przez badanie społecznej natury człowieka.Cechą niezmienionej natury ludzkiej jest przede wszystkim popęd społeczny.Człowiek ma naturalny pociąg do łączenia się z innymi ludźmi, celem rozumnego z zgodnego współżycia.Co więcej człowiek obok ślepego instynktu towarzyskiego ma rozeznanie wartości społecznych, a to pozwala mu ocenić jakie działania zgadzają się lub nie zgadzają z jego społeczną naturą i w związku z tym, jakie powinien działania popierać, a jakie potępiać.Prawa natury to wartości samoistne, autonomiczne: podobnie jak prawa matematyki są one uniwersalne i ponadczasowe.Grocjusz wymieniał cztery zasady prawa natury: 1) obowiązek nie naruszania cudzej własności, 2) obowiązek wynagradzania szkód ( dokonanie zwrotu, jeśli mamy co cudzego, wraz z zyskiem, który osiągnęliśmy ), 3) obowiązek dotrzymywania umów ( pacta sunt servanda ) oraz 4) obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]