[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nowe media stały sięjednym z istotnych czynników pozwalających na przenikanie idei demokratycznychi wolnościowych oraz szybkie i skuteczne komunikowanie.W istocie rzeczy takie me-dia, jak telewizja satelitarna, nowe technologie telekomunikacyjne i sieciowe, wpły-wały na przyspieszanie procesów transformacji ustrojowej w państwach tak zwanegobloku wschodniego4.Nowe media pobudziły także potrzeby społeczne w zakresie do-stępu do informacji i komunikowania.Dostęp do mediów, a przede wszystkim tele-wizji, był jednym z najistotniejszych problemów politycznych w Polsce w okresie po-przedzającym transformację ustrojową.Zmiany w telewizji państwowej uznawano zakonieczny warunek demokratyzacji w Polsce.Problem ten stanowił jeden z ważniej-szych punktów obrad Okrągłego Stołu w 1989 roku, podczas których przygotowanopolityczne podstawy transformacji.Po wyborach w czerwcu 1989 roku zmiany poli-tyczne w Polsce przebiegały bardzo szybko, dotyczyło to także systemu medialnegoi komunikowania politycznego.Dla Polski i innych krajów Europy Zrodkowowschod-niej, wchodzących w proces zmian ustrojowych, politycznych i ekonomicznych, jed-nym z najistotniejszych wyznaczników nowej demokracji była wolność słowa i wol-ność mediów.Szybkość następowania zmian w tym zakresie odpowiadała dynamicewydarzeń politycznych.Przyspieszenie dotyczyło całego systemu mediów w Polsce,w ujęciu doktrynalnym, politycznym, ekonomicznym, prawnym i dziennikarskim.Nowe technologie informacyjno-komunikacyjne sprzyjały zmianom, podobnie jakreformy gospodarcze wprowadzające liberalne koncepcje kapitalizmu.Zniesieniecenzury było jednym z pierwszych aktów ustawodawczych w Polsce po 1989 roku.Polskie media drukowane i elektroniczne, uwolnione od cenzury i politycznego sys-temu kontroli, wkroczyły w epokę wolnego rynku, neoliberalnych doktryn politycz-nych i medialnych, globalizacji i globalnych sieci informacyjno-komunikacyjnychoraz eksplozji nowych mediów.Polska, korzystając z pozycji póznego przybysza, dołą-czyła na początku lat 90.do komunikacyjnej rewolucji technologicznej i konstrukcjipluralistycznego systemu medialnego5.Zmiany polityczne w naszej części Europy zbiegły się w czasie z wielką zmianąkomunikacyjną w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych6.Europejskie kraje4Manuel Castells, The Information Age: Economy, Society and Culture.Vol.I, II, III.Blackwell,Oxford 1998-2002.5Kazimierz Krzysztofek, Społeczeństwo informacyjne i rewolucja teleinformatyczna.Instytut Kul-Instytut Kul-tury, Warszawa 1999.6Jan Wieten, Graham Murdock, Peter Dahlgren, Television across Europe.A Comparative Intro-duction.SAGE, London 2000.Powót do spisu treści 40o długoletniej tradycji demokratycznych mediów i stabilnej formule mediów publicz-nych zmuszone zostały do budowy nowego porządku, wymuszonego przez nowetechnologie i ekspansję przekazów satelitarnych.Narodowe systemy radia i telewizji,funkcjonujące w znakomitej większości krajów Europy Zachodniej w postaci mono-poli, z wyznaczonymi prawem i obyczajem zasadami służby społecznej, traciły na zna-czeniu.Media publiczne przestały być monopolistami, a rządy i parlamenty państweuropejskich uchwalały prawo otwierające konkurencyjny i pluralistyczny rynek7.Powstanie narodowych systemów komercyjnych w całej Europie osłabiło media pu-bliczne, ale i wymusiło ich nową definicję.Przełom lat 80.i 90.to okres wielkiej zmia-ny systemów medialnych w całej Europie, wyznaczonej procesami deregulacji, de-monopolizacji, komercjalizacji i prywatyzacji.Media publiczne w takich krajach, jakFrancja, Włochy czy Niemcy, stanęły wobec problemu nowej konkurencji zarówno zestrony nowych mediów, jak i nowo powstających narodowych systemów komercyj-nych.Brytyjska BBC, która jako jedna z nielicznych funkcjonowała w systemie kon-kurencji, znalazła się również w trudnej sytuacji, w konfrontacji z licznymi nadawca-mi ponadnarodowymi emitującymi przekazy w języku angielskim.Europejski odbiorca uwolnił się od wpływu monopolisty, zyskał nową, bogatąofertę na rynku nadawców komercyjnych.Przede wszystkim jednak były to przekazyrozrywkowe, nowe formaty odbiegające od koncepcji służby publicznej.Przybierają-ce na sile procesy globalizacji, rozwój globalnych telewizyjnych sieci informacyjnychoraz szybki rozwój internetu sprawiły, że utrwalony przez dziesiątki lat funkcjonującysystem mediów publicznych wymagał ochrony państwa i instytucji międzynarodo-wych, aby nie zaniknąć.W wyniku procesów deregulacji model obywatelski telewi-zji i radiofonii publicznej, ukształtowany w latach 70.XX wieku, zaczęły zastępowaćinne modele, w tym przede wszystkim model usługi publicznej.Problemy mediówpublicznych, które rozpoczęły się wraz z rewolucją komunikacyjną, globalizacją i do-minacją idei liberalnych w gospodarce europejskiej i światowej, skutkowały nowymikoncepcjami, nowymi formami zarządzania oraz finansowania mediów8.Zmieniałsię rynek mediów w skali globalnej, procesy koncentracji kapitałowej i sektorowej na-bierały przyspieszenia.Konwergencja mediów i indywidualizacja wyboru sprawiły, żenie tylko zmieniały się systemy mediów w znaczeniu instytucjonalnym i programo-wym, ale również zmieniali się odbiorcy.Procesy zapoczątkowane dwie dekady temu w sposób zasadniczy zmieniły systemy,modele, idee i instytucje, ale także wartości i potrzeby.Takie pojęcia, jak produkt, ry-nek, usługi medialne, zaczęły wypierać pojęcia służby publicznej czy misji.W kontek-ście wielkiej zmiany, jaka rozpoczynała się na europejskim rynku medialnym, uchwalo-no w Polsce nowe prawo w zakresie radiofonii i telewizji, ustanowiono system mediów7Denis McQuail, Karen Sinue [red.], Media Policy, Convergence, Concentration and Commerce.SAGE, London 1998.8Jay G.Blumler, Michael Gurevitch, The Crisis of Public Communication.Routledge, London 1995.Powót do spisu treści 41publicznych przy jednoczesnym otwarciu rynku dla nadawców komercyjnych.Polskiedoświadczenia w tym względzie były niewielkie.Prace nad prawem medialnym trwa-ły dłużej niż inne reformy po 1989 roku.Przez trzy lata ścierały się racje politycznei odmienne koncepcje, proponowane przez parlament, rząd, ekspertów, siły polityczne.Potrzeba ustanowienia instytucji demokratycznych, jakimi postrzegano media publicz-ne, spowodowała, że radio i telewizję wpisano w zakres szerokiej rekonstrukcji sferypublicznej.BBC, ARD czy media francuskie były wzorem wysokich standardów i nie-zależności.Decyzje podjęte w 1992 roku, kiedy uchwalono ustawę o radiofonii i tele-wizji w demokratycznej Polsce, skutkują do dziś w zasadniczych sprawach mediów pu-blicznych, a także całej sfery audiowizualnej.Podjęte wówczas ustalenia systemowe sąprzyczyną niezwykle gorącej debaty o mediach publicznych w Polsce, w wielu punktachzasadniczo różniącej się od debaty europejskiej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]