Kant Prolegomena do wszelkiej przyszlej metafizyki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Owo �diese� i�jene� tłumaczył Bornstein przez �ogląd� podstawiając za tezaimki wskazujące �Anschauung�.Czysto gramatycznie z uwagi narodzaj żeński tych zaimków byłoby to dopuszczalne, ale meryto-rycznie całe zdanie zmienia się w tautologię, pozbawioną mocyargumentacyjnej.Trudno więc tak tłumaczyć, jak to uczyniłBornstein.ściśle biorąc, nie wiadomo, do czego odnieść oba te zaimki.Raczej należy przeto tłumaczyć dosłownie i pozostawić tekst wprzekładzie w tym samym stopniu niezrozumiałym, jak w oryginale.(R.I.)32naoczność a priori jest nierozłącznie połączona z pojęciem przedwszelkim doświadczeniem lub poszczególnym spostrzeżeniem.�8Jeśli uczynimy ten krok, to trudności, jak się wydaje, niemaleją, lecz wzrastają.Teraz bowiem pytanie brzmi: W jaki sposóbjest możliwe, by coś a priori naocznie oglądać (anzuschauen) ?Oglądanie (Anschauung) jest to wyobrażenie (Vorstellung) takie, jakieby bezpośrednio zależało od obecności przedmiotu.Dlatego teżwydaje się rzeczą niemożliwą coś a priori w sposób pierwotnyoglądać: wtedy bowiem oglądanie musiałoby [282] się dokonywaćbez przedmiotu wcześniej danego lub teraz obecnego, do którego bysię odnosiło, nie mogłoby więc być oglądaniem.Pojęcia wprawdzieposiadają taką naturę, że niektóre z nich, te mianowicie, którezawierają tylko myślenie jakiegoś przedmiotu w ogóle, możemy sobiezupełnie dobrze utworzyć a priori, nie pozostając sami wbezpośrednim stosunku do przedmiotu, jak np.pojęcie wielkości,przyczyny itd., lecz nawet i te pojęcia, aby posiąść znaczenie i sens,wymagają pewnego użycia in concreto, tj.zastosowania dojakiejkolwiek naoczności, dzięki której zostaje nam dany ichprzedmiot.Ale w jaki sposób oglądanie (Anschauung) przedmiotumoże wyprzedzać sam przedmiot?� 9Gdyby oglądanie nasze musiało być tego rodzaju, żeprzedstawiałoby rzeczy tak, jak one są same w sobie, to oglądanie niemogłoby się nigdy dokonać a priori, lecz byłoby zawsze empiryczne.Albowiem o tym, co jest zawarte w przedmiocie samym w sobie,mogę wiedzieć tylko wtedy, gdy mi jest obecny i dany.Zapewne, iwtedy również jest rzeczą niepojętą, w jaki sposób oglądanie rzeczyobecnej mogłoby mi pozwolić poznać ją taką, jaką ona jest sama wsobie, skoro jej własności nie mogą przewędrować do mojej władzywyobrażenia (Vorstellungskraft).Ale gdy zgodzimy się nawet na takąmożliwość, to przecież tego rodzaju oglądanie nie zachodziłoby apriori, tj.zanim przedmiot byłby mi przedstawiony, bez tego bowiemnie można by było wymyślić żadnej podstawy odnoszenia się mego33wyobrażenia do przedmiotu, chyba że polegałoby ono na natchnieniuA więc tylko w jeden jedyny sposób jest możliwe, żeby oglądaniemoje wyprzedzało rzeczywistość przedmiotu i było poznaniem apriori: mianowicie, jeżeli nie zawiera ono w sobie nic innego, jaktylko formę zmysłowości wyprzedzającą we mnie, podmiocie19,wszelkie rzeczywiste podniety (Eindr�cke), którymi zostaję pobudzonyprzez przedmioty.Albowiem to, że przedmioty zmysłowe mogą byćoglądane jedynie zgodnie z tą formą zmysłowości, to mogę wiedzieć apriori.Stąd wniosek, że zdania, które dotyczą jedynie tej formyoglądania zmysłowego, będą możliwe i ważne dla przedmiotówzmysłowych: jak również i odwrotnie, że dane naoczne(Anschauungen), które są możliwe a priori, nie mogą dotyczyć nigdyinnych rzeczy, jak tylko przedmiotów naszych zmysłów.[283] � 10A więc tylko przez formę zmysłowej naoczności możemyrzeczy oglądać a priori, wskutek czego jednak przedmioty poznajemytylko tak, jak one dla nas (dla naszych zmysłów) mogą się przejawiać(erscheinen), nie po znając ich takimi, jakimi mogą być same w sobie.I to założenie jest bezwarunkowo konieczne, jeżeli zdania syntetycznea priori mają być uznane za możliwe, albo, w przypadku gdy jerzeczywiście znajdujemy, jeżeli ich możliwość ma być zrozumiana i zgóry określona.Otóż przestrzeń i czas są tymi danymi naocznymi(Anschauungen), które czysta matematyka kładzie u podstawwszystkich swych poznań i sądów, występujących zarazem jakoapodyktyczne i konieczne.Matematyka bowiem musi wszystkie swepojęcia przedstawić najpierw w naoczności, czysta zaś matematyka w czystej naoczności, tj.musi je konstruować.Bez takiej naocznościnie może ona ani kroku uczynić (nie może bowiem postępowaćanalitycznie, to znaczy przez rozbiór pojęć, lecz tylko syntetycznie),dopóki mianowicie brak jej czystej naoczności, w której jedynie możebyć dany materiał do sądów syntetycznych a priori.Geometriakładzie u [swych] podstaw czystą naoczność przestrzeni [ Pobierz całość w formacie PDF ]

pdf; download; ebook; pobieranie; do ÂściÂągnięcia

Archiwum

Szukaj