[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.i.Zapoznaj się z artykułami W.Szuman i A.Kłoskowskiej, podaj podobieństwa i różnice w oddziaływaniu niekorzystnych czynników środowiskowych na rozwój dzieci pozastających w sytuacji izolacji społecznej.Sytuacje trudneZarówno w środowisku rodzinnym, przedszkolnym, jak i rówieśniczym dziecko może znaleźć się w sytuacji trudnej, tzn, w syiuacji, w której została naruszona równowaga między poziomem trudności zadania, możliwościami dziecka i zewnętrznymi warunkami realiz<~cji zadania.Dochodzi wówczas do zakłócenia regulacji stosunków dziecka z otoczeniem, a organizm reaguje stanem wewnętrznego napięcia emocjonalnego, który H.Selye nazwał stresem.Napięcie tto wywołuje tzw.reakcje przystosowawcze, które mają na celu przezwyciężenie tego stanu.Silne i przedłużające się napięcie może spowodować względnie trwałe zaburzenia zachowania - nerwicę.Wśród sytuacji trudnych wymienia się:1.Zagrożenie - sytuację, w której zagrożone są takie wartości, jak zdrowie (np.dziecko chore odczuwa lęk w związku ze stanem zdrowia, dolegliwościami somatycznymi, bolesnymi zabiegami), pozy-.cja społeczna (kompromitacja w oczach kolegów spowodowana na przykład niepowodzeniem w zabawach ruchowych).2.Przeciążenie - sytuacja, gdy wykonuje się czynności na granicy swoich możliwości fizycznych i psychiczny ch (np.dziecko przebywa w przedszkolu ok.10 godzin, nauczycielka stawia mu zbyt wysokie wymagania).3.Zakłócenie - sytuacja, w której takie trudności jak przeszkody, brak czegoś, zaskoczenie, zwłoka, zawód zakłócają wykonywanie zadania (np.dziecko nie nadąża za grupą z wykonaniem zadania, ponieważ nie ma przyborów, nie umie czegoś, nie zna).4.Deprywacja - sytuacja, w której silna potrzeba nie jest zaspokójona.Deprywacja fizyczna to np.brak pokarmu - głód; deprywacja sensoryczna - brak bodźców stymulujących rozwój, np.źle prowadzony dom dziecka to środowisko ubogie w bodźce; deprywacja psychiczna (emocjonalna) ma miejsce w sytuacji rozłąki z najbliższymi, niezaspokojenia potrzeby miłości i innych potrzeb psychicznych.Do złażonych sytuacji trudnych zalicza się sytuacje konfliktowe.W wymienionych wyżej sytuacjach trudnych zachowanie różnych dzieci ulega dezorganizacji w różnym stopniu.Zależy to od tzw.pro gu tolerancji na stres.Jest to najniższy poziom napięcia stresowego,70 71przy którym zachowanie już ulega dezorganizacji 1.Próg tolerancji, a więc odporność na stres, zależy od cech układu nerwowego oraz doświadczeń życiowych dziecka.Mała odporność na stres może pow stać na skutek:1.Wrodzonej słabości c.u.n.(np.uwarunkowanej genetycznie).2.Wtórnej astenizacji, tzn.nabytego osłabienia c.u.n.(np.wskutek uszkodzenia tkanki nerwowej).a 3.Braku doświadczeń społecznych (np.u dzieci nadmiernie chronionych, które nie wypracowały sposobu radzenia sobie z przeszkodami i napięciem stresowym, lub u dzieci rodziców nadmiernie rygorystycznych, u których mogą powstawać "strefy obniżonej odpo~rnaści na stres", co oznacza, że dziecko reaguje silnym napięciem na niektóre bodźce czy sytuacje).Odporność na stres oraz sposób reagowania w sytuacjach trudnych zmieniają się wraz z rozwojem dziecka p.Z wiekiem wzrasta wrażliwość dziecka na sytuacje zagrożenia społecznego.Jednocześnie zwiększa się zdolność do znoszenia napięcia emocjonalnego, da przezwyciężania trudności oraz możliwość samokontroli.Wielu autorów postuluje kszałtawanie osobowości dziecka w kierunku zwiększenia ich odporności na stres.Odpoxmość ta zależy przede wszystkim od skuteczności kontrolowania własnych emocji, szczególnie lęku.Już w wieku przedszkolnym można zacząć rozwijać takie mechanizmy obrony przed lękiem, jak: wykrywanie i ujawnianie własnych reakcji lękowych ("zdaje mi się, że mam stracha"), racjonalizaćja i bagatelizowanie przedmiotu lęku ("nie ma się czego bać") oraz identyfikowanie się z grupą (np
[ Pobierz całość w formacie PDF ]