• Strona poczÂątkowa
• 60 5194
• 31 1522

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Stosunki tolerancji pozwalają na wybór wzorówlub informacji często ze względu na czynniki drugorzędne, niezależne od intencji nadającego wpływ.Inną przykładową klasyfikację interakcji spotkać można u współczesnego autora, R.F.B a l e s a58.Pre-zentuje on zestaw kategorii do analizy interakcji, uporządkowanych w pewien system.Stanowią one prze-ważnie obserwowalne elementy zachowania.Jest ich dwanaście.Zainteresowanego czytelnika odsyłam doz
ródła (R.F.Bałeś, 1953).Tu podam jedynie najważniejsze dla naszych problemów informacje.Kategorie interakcji R.F.Balesa abstrahują od treści porozumiewania się i przekazu, natomiastuwzględniają zróżnicowane formy zachowania interpersonalnego.R.F.Bałeś zakłada, że tworzą one logicz-nie zamknięty system klasyfikacji.Są to następujące kategorie: okazywanie solidarności, rozładowywanienapięcia, zgadzanie się, dawanie wskazówek, wyrażanie opinii, informowanie, prośba o informację, prośba oopinię, prośba o wskazówki, niezgadzanie się, okazywanie napięcia, przejawianie antagonizmu.Stosunki społeczne R.Lochnera stanowią złożone, względnie stabilne układy interakcyjne i są opisywa-ne nie tylko przez określone formy zachowań, lecz i treści im towarzyszące (przeżycia, ustosunkowania.).Są więc właściwie postawami interakcyjnymi.Kategorie R.F.Balesa odnoszą się w pierwszym rzędzie dointerakcyjnych zachowań, które traktowane są jako zachowania złożone z różnorodnych zachowań elemen-tarnych (inaczej: czynności).Mierzenie i analiza zachowań złożonych odbywa się poprzez wyodrębnianie wich strukturze tych właśnie czynności.Kumulacja - w jakimś złożonym zachowaniu - określonych czynnościwskazuje na jego własności bardziej ogólne, które mogą leżeć u podstaw trwalszych interakcyjnych ustosun-kowań (postaw), albo mogą mieć charakter jedynie sytuacyjny.W psychologii społecznej funkcjonuje szereg innych, podobnych klasyfikacji interakcji międzyosobni-czych.Podobną klasyfikację i technikę analizy interakcji społecznych, potrzebną do scharakteryzowania za-chowań społecznych w sytuacjach zespołowego rozwiązywania zadań, opracowałam w 1970 r.59 Wyróżni-łam tam dziesięć kategorii interakcji społecznych, takich jak kierowanie, inicjowanie, protestowanie, zachę-canie, pomaganie, ocenianie, informowanie, pytanie-szukanie pomocy, wyrażanie zgody, podporządkowaniesię, wykonywanie konkretnych manipulacji.Podobnie jak u R.F.Balesa, dzięki badaniu częstotliwości wy-stępowania czynności interakcyjnych, można określać zachowania, np.jako dominacyjne, podporządkowa-ne, afilia-cyjne.Każde z takich zachowań, występujących w konkretnych interakcjach, wywołuje inną od-powiedz
partnera w interakcji.57S.Baley Psychologia wychowawcza w zarysie.Wyd.III, Op.cit, s.203 - 232.58R.F.BaÅ‚es A theorettcal framwark for interaction proces-set analyses.W: D.Cartwirght, A.F.Zander Group Dynamics.Ewans-ton 1953.59Gurycka A.Dzieci bierne spoÅ‚ecznie.WrocÅ‚aw-Warszawa-Kraków 1970, Ossolineum, s.93 i dalsze.Jeszcze inaczej klasyfikuje interakcje T.F.Leary (1957)60, uwzglÄ™dniajÄ…c w swej oÅ›mioczÅ‚onowej sys-tematyzacji zachowaÅ„ interpersonalnych zarówno zachowania pierwotne, prezentowane przez pierwszegoczÅ‚onka interakcji, inaczej wywoÅ‚awcze, jak i wtórne, prezentowane przez drugiego czÅ‚onka interakcji, na-zwijmy je wywoÅ‚ywane (por.rys.7).Rys.7.OÅ›mioczÅ‚onowa systematyzacja zachowaÅ„ interpersanalnych (wewnÄ…trz okrÄ™gu) wraz z odpowiada-jÄ…cymi im, i na ogół przez nie wywoÅ‚ywanymi, zachowaniami (na zewnÄ…trz okrÄ™gu) wg Leary'ego, 1957, napodstawie Th.M.Newcomba i innych61WiÄ™kszość prezentowanych w literaturze klasyfikacji stosunków spoÅ‚ecznych daje siÄ™ uÅ‚ożyć wedÅ‚ugdwu przecinajÄ…cych siÄ™ rzÄ™dnych prezentujÄ…cych dwie dymensje: dominacja ”! uleganie oraz zbliżanie ”!oddalanie.Rys.8.Rodzaje stosunków spoÅ‚ecznychTakie ujÄ™cie (por.rys.8) zakÅ‚ada cztery główne typy stosunków spoÅ‚ecznych:I.DominacjÄ™ z zachowaniem dystansu II.Uleganie z zachowaniem dystansuIII.Uleganie z tendencjÄ… do bliskoÅ›ci (kontaktu)IV.DominacjÄ™ z tendencjÄ… do bliskoÅ›ci (kontaktu).Brak badaÅ„ nad wpÅ‚ywem tych wÅ‚aÅ›nie stosunków interakcyjnych pozwala jedynie hipotetycznie prze-widywać ich skutki w zachowaniu drugiego czÅ‚onka interakcji, opierajÄ…c siÄ™ na przytoczonych klasyfika-cjach R.Lochnera i T.F.Leary'ego.Dominacja powiÄ…zana z dystansem może zarówno budzić szacunek iposÅ‚uszeÅ„stwo, jak i nieufność oraz poczucie niższoÅ›ci, a nawet wrogość i opór.Uleganie z zachowaniemdystansu może budzić chęć udzielenia pomocy, lecz częściej lekceważenie, a nawet agresjÄ™.Uleganie z ten-dencjÄ… do bliskoÅ›ci (kontaktu) może wywoÅ‚ywać bÄ…dz
chęć udzielenia pomocy, połączoną z czułością, bądz
lekceważenie i odrzucenie.Dominacja z tendencją do bliskości (kontaktu) może budzić akceptację, ufnośćoraz szacunek i posłuszeństwo.Słabością tej ogólnej typologii stosunków społecznych w odniesieniu do wychowania jest fakt, że nieuwzględnia ona podstawowej właściwości procesów wychowania, a mianowicie intencjonalności wywiera-nia wpływu i z tym związanego zróżnicowania ról partnerów wychowawczej interakcji.S.Baley, obok wyżej wymienionych za R.Lochnerem, czterech, a właściwie pięciu typów stosunkówspołecznych, wyróżnia jako odrębny tzw.czysty stosunek wychowawczy62 i charakteryzuje go w sposób na-stępujący: wychowawca wykonuje na wychowanku pewne zabiegi, które mogą być niezależne od innych60T.E.Leary (1957) cyt.za Th.M.Newcomb, R.H.Turner, Ph.E.Converse Psychologia społeczna.Op.cit., s.318.Autorzy pozanazwiskiem autora nie podają innych informacji.61Th.M.Newcomb, R.H.Turner, Ph.E.Converse Psychologia społeczna.Op.cit., s.318.62S.Baley Psychologia wychowawcza w zarysie.Op.cit., s.203.stosunków społecznych.Odnalezienie tego czystego stosunku wychowawczego i poddanie go analizie wyda-je się szczególnie interesujące dla zrozumienia procesu wychowania.S.Baley podaje szereg zabiegów we-dług niego charakterystycznych tylko dla stosunku wychowawczego.Wychowawca wyjaśnia, tłumaczy,proponuje, doradza, poleca, sugeruje, nakazuje.Jednocześnie jednak S.Baley stwierdza, że wszystkie te za-biegi odbywają się na tle innych stosunków społecznych, które łączą wychowawcę z wychowankiem.Awięc w rzeczywistości nie ma czegoś takiego jak czysty stosunek wychowawczy.Gdyby jednak przyjąć, żebez względu na współwystępowanie innych stosunków społecznych istnieje specjalna jakość stosunku wy-chowawczego, wyrażająca się w intencji wywierania względnie trwałego wpływu na drugiego człowieka, towówczas można byłoby wyjaśnić, na czym polega to intencjonalne wywieranie względnie trwałego wpływu,a więc określić swoistą istotę procesu wychowania.Ten specyficzny stosunek wychowawczy odbywa sięzawsze (twierdził to również S.Baley) na tle innych stosunków społecznych łączących wychowawcę i wy-chowanka.Nie przekreśla to swoistości tego stosunku.Inne, niespecyficzne dla wychowania stosunki spo-łeczne, towarzyszą mu, wzmagają lub osłabiają wpływ specyficznych interakcji.Warto byłoby zbadać, jakie stosunki społeczne, niespecyficzne dla wychowania, będą najskuteczniejsprzyjać efektywnym, specyficznym wpływom wychowawczym.W literaturze pedagogicznej, socjologicz-nej oraz w literaturze z zakresu psychologii społecznej istnieją przesłanki do sformułowania szeregu sądówna ten temat.Często zawarte są one w rozważaniach nad kierownictwem autokratycznym, demokratycznym,liberalnym [ Pobierz całość w formacie PDF ]