[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jest to powieść o dość banalnej fabule, ale bardzo wyraźnie zarysowanych sylwetkach bohaterów.To oni bowiem stanowiÄ… o pozytywnym charakterze utworu.Orzeszkowa nawoÅ‚uje do zmiany sposobu dziaÅ‚ania Polaków na drodze do odzyskania niepodlegÅ‚oÅ›ci.Zgodnie z pozytywistycznÄ… tendencjÄ… szansÄ™ dla Polaków upatruje w wewnÄ™trznym doskonaleniu i umacnianiu siÄ™ spoÅ‚eczeÅ„stwa.PodstawÄ… nowej koncepcji byÅ‚o dążenie do polepszenia sytuacji ekonomicznogospodarczej w Polsce poprzez zmiany spoÅ‚eczne.Autorka nawoÅ‚uje przede wszystkim do reform spoÅ‚ecznych, gdyż jedynie w dobrze funkcjonujÄ…cymspoÅ‚eczeÅ„stwie widzi ratunek dla ojczyzny.Propaguje zbliżeniezasad funkcjonowania spoÅ‚eczeÅ„stwa do organicznego ideaÅ‚u.Za wzór podaje zaÅ›cianek Bohatyrowiczów, którego reprezentanci, pomagajÄ…c sobie nawzajem, stanowiÄ… silnÄ… jedność.ObserwujÄ…c rozwarstwienie i przerażajÄ…ce kontrasty w spoÅ‚eczeÅ„stwie polskim, Orzeszkowa naÅ›wietla problem zacofania i ciemnoty najniższych warstw.Mówi wiÄ™c o potrzebie zadbania o chÅ‚opstwo, zazwyczaj pomijane w polityce.Propaguje utylitaryzm, czyli wykorzystywanie umiejÄ™tnoÅ›ci wybitnych jednostek dla dobra ogólnego.PrzykÅ‚adem tego może być Witold KorczyÅ„ski, starajÄ…cy siÄ™ w praktyczny sposób wykorzystywać wiedzÄ™ zdobytÄ… podczas studiów.Duże znaczenie nadaje pisarka edukacji.Jej zdaniem dobrze funkcjonujÄ…ce spoÅ‚eczeÅ„stwo to spoÅ‚eczeÅ„stwo wyksztaÅ‚cone.Pozytywistyczne hasÅ‚a, propagowane przez OrzeszkowÄ…, znalazÅ‚y szerokie poparcie wÅ›ród spoÅ‚eczeÅ„stwa.Kiedy zawiodÅ‚y romantyczne ideaÅ‚y, a Polacy zaÅ‚amani byli kolejnÄ… klÄ™skÄ…, potrzebnybyÅ‚ nowy program ideowy, dziÄ™ki któremu mogliby wykorzystać swój zapaÅ‚, energiÄ™ oraz znaleźć pokrzepienie.Autorce powieÅ›ci udaÅ‚o siÄ™ dokÅ‚adnie, a nawet szczegółowo sprecyzować nowatorskÄ… postawÄ™, jakÄ… winni przyjąć rodacy.ByÅ‚ to odpowiedni czas na wniesienie nowych wartoÅ›ci, wiÄ™c zÅ‚aknieni i potrzebujÄ…cy Polacy pochwycili je natychmiast.Obok Orzeszkowej byli naturalnie inni twórcy hoÅ‚dujÄ…cy pozytywizmowi i rozpowszechniajÄ…cy jego hasÅ‚a.Zaliczyć do nich można Prusa, Sienkiewicza czy ÅšwiÄ™tochowskiego, ale Nad Niemnem jest powieÅ›ciÄ…wykÅ‚adnikiem, która wrÄ™cz w tendencyjny sposób propaguje nowÄ… politykÄ™.InnÄ… formÄ… oddziaÅ‚ywania literatury na czytelnika jest ukazywanie problemów, z jakimi zmagajÄ… siÄ™ bohaterowie tragedii, jaka może stać siÄ™ konsekwencjÄ… ich dziaÅ‚ania, lub bolÄ…czek, które mo gÄ… być przyczynÄ… ich niepowodzeÅ„.Innymi sÅ‚owy jest to bezwzglÄ™dne ukazywanie prawdy, choćby najgorszej, pozbawione zahamowaÅ„ opisywanie „czarnej rzeczywistoÅ›ci”, czyli naturalizm.TakÄ… technikÄ™ stosowaÅ‚ Stefan Å»eromski, który, znajÄ…c potÄ™gÄ™ sÅ‚owa pisanego, podjÄ…Å‚ siÄ™ propagowania okreÅ›lonych wartoÅ›ci i postaw.Jego credo literackim staÅ‚o siÄ™ rozdrapywanie ran, aby nie zabliźniÅ‚y siÄ™ bÅ‚onÄ… podÅ‚oÅ›ci, a na drodze do jego realizacji ukazywaÅ‚ najbardziej zaniedbane i bolÄ…ce dziedziny życia, odnajdywaÅ‚ i przedstawiaÅ‚ to, co zostaÅ‚o zapomniane lub pominiÄ™te.Szczególnie bliskie byÅ‚y mu sprawy biedoty polskiej; rozgoryczony faktem istniejÄ…cych kontrastów spoÅ‚ecznych, winÄ… za warunki życia najuboższych obarczaÅ‚ bogaczy, żyjÄ…cych w zbytku.Poprzez drastyczne i w naturalistyczny sposób przerysowane obrazy brudu, gÅ‚odu, chorób i ciężkiej pracy najniższych warstw pragnÄ…Å‚ uczulić spoÅ‚eczeÅ„stwo na ten problem.Postać Obali z opowiadania Zapomnienie jest zarzutem skierowanym do Polaków, obwiniajÄ…cym ich o tolerowanie podobnych sytuacji, o bierność i brak zainteresowania.Jak można pozwolić na to, by jedni umierali w nÄ™dzy, a drudzy psuli siÄ™ w zbytku? Pytanie to kieruje Å»eromski do czytelnika, do caÅ‚ego spoÅ‚eczeÅ„stwa, które jest odpowiedzialne za istnienie takich sytuacji.Pisarz chce popchnąć Polaków do dziaÅ‚ania, przerwać ich uÅ›pienie i zerwać „klapki” z oczu, nie pozwalajÄ…ce dojrzeć piekÄ…cych problemów.Krytykuje bezczynność spoÅ‚eczeÅ„stwa, które jest na tyle ospaÅ‚e i peÅ‚ne zwÄ…tpienia, za to, że neguje i wyÅ›miewa zachowanie pojedynczych aktywnych jednostek, buntujÄ…cych siÄ™ i podejmujÄ…cych dziaÅ‚anie.Na przykÅ‚adach doktora Judyma czy Cezarego Baryki udowadnia, że jednostka dziaÅ‚ajÄ…ca w osamotnieniu nie jest w stanie wiele zdziaÅ‚ać.Chce aktywizować uÅ›pionÄ… część spoÅ‚eczeÅ„stwa, nawoÅ‚uje do dziaÅ‚ania, do poparcia reform i planów naprawy stosunków spoÅ‚ecznych.Walka wybitnych jednostek, jego zdaniem, bÄ™dzie bezskuteczna, o ile nie poprÄ… ich szersze rzesze.Inicjatywa reformatorska konieczna jest także dla zachowania suwerennoÅ›ci Polski.W PrzedwioÅ›niu autor zawiera przestrogÄ™ dla Polaków, do czego może doprowadzić ich bierność i ignorancja.Å»eromski widziaÅ‚ wiele mankamentów mÅ‚odej Rzeczypospolitej, która niedawno dopiero odzyskaÅ‚a niepodlegÅ‚ość.W obawie przed ponownÄ… jej utratÄ…, chciaÅ‚ przestrzec Polaków, dać im wskazówki, jak uchronić siÄ™ od zniewolenia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]