vademecum maturzysty jÄzyk polski

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W przeciwieństwie do pisarzy, których sylwetki cteftwarzamy na podstawie dzieł przeznaczonych dla społeczeństwa w szerokim pojęciu tego słowa i traktujemy ich jako znanych autorów barokowych, twórcy dzieł literatury „sowiźrzalskiej" nie zawsze utrwalali swe nazwiska, niekiedy przekazywali je pod pseudonimami; rodzaje literackie uprawiane przez nich to: liryka wraz z tzw.„pieśniami, tańcami, padwana-mi"; fraszka wraz z facecjonistyką prozaiczną; satyra; komedia.Komedie wystawiane były przez wędrownych aktorów we dworach szlacheckich i w miasteczkach.Stałego teatru dla szerszej publiczności nie było.Ale na dworze królewskim z inicjatywy Ludwiki Marii, żony dwu kolejnych Wazów, istniał teatr stały.niepolski.W szkołach prowadzonych przez jezuitów czy przez pijarów działały teatry konwiktowe; przedstawienia odbywały się zwykle dwa razy do roku.Że szlachta polska do teatru nie dorosła jeszcze, świadczy epizod o francuskim przedstawieniu w Warszawie,158podczas którego doszło do zabijania aktorów, opowiedziany bez żenady w Pamiętnikach Jana Chryzostoma Paska (zm.1701), ogłoszonych yf XIX w., najpiękniejszych spośród wszystkich pamiętników doby Staropolskiej.Odmalował Pasek barwnie żywot rycerza; bił się w wielu potrzebach.Zaświadczył, jak to Czarniecki „rzucił się przez morze"; w niektórych fragmentach anegdotycznie opowiedzianych, np.o konkursach i o oświadczynach, o wydrze, dostarczył rysów do poznania polskiej obyczajowości dawnych wieków.Barok ukształtował religijność naszą aż do czasów nowożytnych.Ołtarz barokowy dopiero w naszej współczesności ustąpił prostemu ołtarzowi soborowemu.Doba baroku wydała największego muzyka polskiego przed Chopinem, Mikołaja Zieleńskiego (zm.po 1615).Tragedią narodową było, że kraj będący niemal ustawicznie w stanie wojny, najeżdżany przez sąsiadów, był stale narażany na podeptanie i spalenie przez wojska nieprzyjacielskie dzieł kultury zaczętych, których nie można było zakończyć, lub nawet produktów już gotowych.Dlatego tak duża część dzieł literackich pozostawała w rękopisie, nie opublikowana.Obniżenie kultury powodowała także niemożność utrzymywania stosunków z zagranicą, tak ożywionych jak w dobie renesansu.Wytworzyła się większa zaściankowość, ale i większa narodowość niż w dobie poprzedniej.Sąd o baroku jako o okresie ciemnoty należy mimo wszystko odeprzeć stanowczo.Barok nie zakończył się mechanicznie z końcem XVII stulecia.Ale na przełomie wieków odeszła pewna generacja poetów i pisarzy; czasy saskie, które znów należy wziąć w obronę, bo nie były dobą „zdziczenia", jak je kiedyś traktowano, są jednak okresem już nieco innym.A przy tym, podobnie jak to się przyjmuje w badaniu innych epok, dużego okresu (w tym wypadku lat 1696—1764) nie można traktować statycznie.Gdy jako przykład złego smaku czasów saskich podawano Józefa Baki (1707—1780) Uwagi o śmierci niechybnej (1766), zapomniano, że ten zbiór rymowanek, nb.w pewnej mierze rehabilitowany w ostatnich dziesiątkach lat, chronologicznie należy już do początków doby stanisławowskiej.I na to nie ma rady.Czasy saskie wydały pierwsze dzieło naukowe o trwałym znaczeniu, Volumina legum (Tomy praw, t.l—8, 1732 i n.), zbiór najdawniejszych159ustaw konstytucyjnych Polski, wypracowany w zakonie pijarów.Odwołujemy się i dziś jeszcze do tego źródła tekstów, które nauka dziewiętnastowieczna i dwudziestowieczna dokończyła, dodawszy dwa tomy ostatnie [ Pobierz całość w formacie PDF ]

pdf; download; ebook; pobieranie; do ÂściÂągnięcia

Archiwum

Szukaj